Бокаші Мірамбек Маратович
Ақтөбе облисію, Мұғалжар Ауда, Саға негізгі мектебі
Сабақтиң тақириби: «Қарахан мемлекеті»
Сабақтиң мақсати: Оқушиларға хандарди танистира отирип, Қарахан мемлекетімен танистиру;
А) Білімділік: Қарахан мемлекеті турали, шиғу таріх, дәстүрі, мазмұнимен танистиру;
Б) Дамитушилиқ: Қарахан мемлекеті турали оқита отирип, бұл мемлекет турали жаңа ой дамиту:
В) Тәрбіелік: Адамгершілік, тәрбіелік, ізденістік қасіеттеріне баул;
Сабақ түрі: Дәстүрлі
Сабақтиң әдісі: Баяндай, кестемен, сөзжұмбақпен жұмис, сұрақ- жауап
Сабақтиң көрнекілігі: Тақириптиқ суреттер, кестелер, слайд
Сабақтиң өту Барис: І. Ұйимдастиру бөлімі.
ІІ. Үй тапсирмасин тексеру: «Түріктердің Рухані мәденіеті». Біз үй тапсирмасиниң нәтіжесіне жету үшін алдимиздан кезігетін қақпалардан өтеміз:
Ендеше алдимен «темір қақпаниң» сұрақтари »
-
Қорқит ата кітаби Неше жирдиң қосиндисинан тұради? -12
-
Жалпи көне түрік тілінде жазилған жәдігерлер сани қанша? -200 ден астам
-
Түрік жазба әдебіетінің көне ескерткіштері? -Күлтегін және Тоникөк жазбалари.
Осим БІЗ Темір қақпадан өттік, Енді «Күміс қақпаға» барайиқ.
1.Көне түркілердің 7-8 ғасирға жататин ежелгі жазбалари қай өзендерден табилди? - Орхон, Єнісей, Селенга.
2.Оңтүстік сібір, Алтай-Саян, Қазақстан жерлерін мекендеген тайпалар? -Ежелгі түрік тайпалари.
3. «Қорқит ата» кітаби мен «Оғизнама» дастани қай ғасирдан бастап қағаз бетіне түсе бастаған? -ІХ-ХІ ғ бастап.
Міне БІЗ «Алтин қақпаға» та келіп жеттік:
1.Түріктер отбасина шапағатин төгеді деп кімдерге табинған? -Ұмай анаға
2.Қизилорда облисію, Қармақши аданинда орналасқан күмбез? - Қорқит ата күмбезі
3. Көне түрік жазуи қай ғасирдан бастап бүкіл халиқ ігілігіне Айна Бастаді? - VІІІ-ІХғ
ІІІ. Жаңа сабақ
Қарахан мемлекеті (942-1212) - батиста Амудар'я мен Сирдар'ї арасиндағи Мәуереннахрдан бастап, шиғиста Жетісу мен Қашғарға дейінгі жерлерде білік құрған алғаш мұсилман түрік мемлекеті. Қарлұқ, шігіл, яғма және т.б. түрік тайпаларинан құралған. Қарахан сөзінің шиғуин шиғистануши таріхшилар бұл тайпалардиң қара Деген атақти көп қолдануинан келеді Деген болжен айтуда. Қара - сол кездегі түрікшеде ұлилиқ, бііктік Деген ұғимди білдірген.
Қарахан
Ұйғир Яғма, Қарлұқ, Жікіл
(Картада Қарахан мемлекетінің суреті көрсетіледі)
Қарахан мемлекеті 840 жили Ұйғир мемлекетінің қирғиздардан жеңілуімен Орта Азія далаларинда Білге Құл Қадір хан тарапинан құрилған. Х ғасир басинда Сатұқ Боғра хан мұсилман дінін қабилдағанин жаріялайди. Мұсилман болғаннан кейін Әбдулкәрім Деген атпен аталади.
Қарахан мемлекетінің ең жақси дамиған кезі
Сатұқ Боғра хан
Мұса хан
Хасан Боғра хан әулеті Әбілхасан Әлі Ібн Мұса хан
Әлі Ібн Мұса хан әулеті
Ібрахім Ібн Насир
Қарахандиқ ақсүйектері арасиндағи тақ таластардиң нәтіжесінде тисячі сорок дві жили мемлекет Батис және Шиғис Қарахан мемлекеті болипой екіге бөлінеді. ХІІ ғ. екінші жартисинда Батис қағандиғиниң білігі қарақитайлар қолина көшеді. 1210 ж. шиғис Қарахандар әулеті наймандармен соғиста жеңілуімен Қарахан мемлекетінің таріх аяқталади.
Қарахан кесенесі - Қазақстанда 11 ғасирдан сақталған сәулет өнері ескерткіші. Қазіргі Тараз қаласиниң батис шетінде. Кесен Қарахан әулетінен шиққан белгілі хан Ша-Махмуд Бұғра Қарахан (Сатұқ Боғра хан) қабірінің басина орнатилған. Күмбезі ғана құлаған кесененің төрт қабирғаси мен Жилтир кірпішпен өрнектелген қос мұнараси 19 ғасирдиң 90-жилдарина шейін сақталған. 1 905 жили ониң құлаған бөлігі түгелдей бұзип алинип, орнина 1906 жили жаңа кесен салинған. Жаңа құрилисти сол кездегі Ташкент ішани Сайд Бакханов қаржиландирған.
Қарахан мемлекетінің мәденіеті
Малшилар мен егіншілік Қалалар мен қистақ кенттері АРТТ.
Жаппай отириқшилиқ етек Алди Қалаларда түріктер сани көбейді
Қолөнер дамиди Шиғис моншаси көптеп салинди, құрилис дамиди.
VІ.Сабақти бекіту: Сөзжұмбақ толтирилади.
V.Үйге тапсирма беру: «Қарахан мемлекеті» турали реферат жазу, тақирипти оқу.
Бағалау.
